Cuma, 19-04-2024, 09.25.00
Hoşgeldiniz Konuk | RSS

BAŞHÜYÜK

Site menu
Section categories
Statistics

Toplam ziyaretçi: 1
Konuklar: 1
Kullanıcılar: 0

Başhüyük

Home » Articles » GENEL BÖLÜM

GAPALAW
GAPALAW


   Ahmad Salpağarov dekabr 2001c

   Gapalawnu caşaw colu 19-çu ömürnü ekinçi cartısına tüşgendi. Ol sabiylikden oğuna öksüz ösgendi. 19-çu cüzcıllıknı çaklarında öksüz kalğan sabiyleni artları bayğa-biyge kul çıkğandı. Nek deseñ, kışda-cayda koş tuthan, mal bakğan bek kıyıın iş bolğandı. Allay cumuşnu kuru bişgen erkişi, koş nögeri bla birge bardıralğandı - sabiy bacarallık bolmağandı. Gapalaw atasız kalsada, gitçe karnaşın kesine nöger etib,cuwklarından boluşluk taba, ata malın tas etmey, malsanın azaytmay, kesi başına iyelik ete caşağandı. Ne zamanda da tirilik, cigitlik, tüz innetlik körgüze kelgendi. Oñsuzğa cak bola bilgendi, ariw kılığı bolğandı, tüzlüknü tuthandı. Karaçay Rossiyağa boysuñandan talay zaman atlab, karaçay ellege eski cerlerin kaytarıb em bir kesek cañı cerle koşhandı orus patçahnı kolonial iktidarı (vlatı). Cañı cerleni halkğa üleşgende, tıñlab kesine tabın etib koymay Gapalaw tüzlüknü tawkel tuthandı. Elni oñlu adamlarına tablık bolub kalmay, Gapalawnu citiligi bla cerle har üydegige teñişrek üleşiñendi. Alay bla Gapalawnu tanığan halk , bitew barı, anña ullu sıy bergendi, bağalı körgendi. Kommunistleni zamanında basmalañan cırda, Gapalaw cer üleşgende tüzlüknü tuthanını üsünden aytıb, ızı bla anı üçün ölgeñe keltirib koyadı.
"….Carlı-karıwsuzla üçün küreşdiñ  Alağa cer ülüş alama dediñ  Toğuz kama kirib öldüñ,Ğapalaw…
"  Ölümü wa Gapalawnu başha zatnı üsü bla bolğandı. Gapalaw 28 cıl tolub, kesi koşunda Biyçesında, gitçe karnaşı bla mal tutadı.Ğapalawğa kısha cuwukluğu bolmağan bir caş (üçde-törtde bolğan,başha tukumdan kesida), mal urlaydı, keltirib koşuna koşarğa muratlı boladı. Urlañan mal bolğanın añılığanlay, Gapalaw ariw aytıb, aman aytıb, "Aman işleriñe katışdırtma meni" deb malnı koşuna koşdurtmaydı. Ol adamnı da, sürülgen mallanı da kesi koşuna koymaydı. Alay a urlañan mallanı ızları bla malları tonalğanla cetedile. Gapalaw cañız boladı koşda, kelgenle talay bolalla, (cırda toğuz deydi). Gapalawğa "sen urlağansa!", "sen guduçu bla bir bolğansa!", "sen bilese!" deb kelgenle bunu bla dawur etgendile. Gapalawda "meni günahım cokdu ,men tiymegenme malığızğa" deb. Ullu dawur ete kelib,sermeşiwge kiredile. Gapalaw cañızlay bolğanı sebebli, kelgenle munu soyüb ketedile. Kesin da Gapalawnu allından çabıb karıw etelmey - sırt canından kelib, celkesinden kazık bla urub cığıb alay öltüredile.
Mallanı kim sürgenin- guduçunu atın aytsa, Gapalaw canın kutharrıq edi, saklarık edi. Gapalaw guduçunu kesin da, anı etgen işin da süymegendi. Alay a, anı atın aytıb, ketgen ızın da tüzetse Gapalawnu atı da satlıkğa çığarık edi. Alay da etalmağandı Gapalaw. Malların izley kelgenle da telile bolmağandıla. Gapalaw kesini koşun atıb, cortowl etib aylanmazın añılağandıla. Alay a açıwların tıyyalmay, Gapalawda bılağa büğülürge izlemey, ortaları kan dawurğa ketgendi. Malları tonalğanla, Gapalawnu öltürgenle, İjaladan bolalla. (Otar ulu cırına kara). Bu ölümnü üsü bla Sılpağarları bla İjaları köb zamannı biribirine cawlukda turğandıla. Eki türlü kawmnu kawğasını arasına tüşüb Gapalaw ajımlı öledi. Bir kawumu amanlıkdan kesin tıya bilmegen, ekinçi kawumu damsız, hını, halisiz adamla. Amanlıkçını zaranı bla can bergeni üçün, arı deri da tüzlüknü katı tuthanı üçün, kerek cerde halknı caklağanı üçün halk aña cır etgendi. Kartla aythaña köre, em azı bla 150 cıl, Gapalawğa deri, karaçaylı karaçaylını öltürgen bolmağandı deydile. Anı üçün da karaçaymalkar tawlada bu ölüm halkga bek açıw tiygendi. Ol közüwde,karaçaymalkar halk Rossiyağa boysuñanlı köb zaman ketmegendi. Adet da, kılık da buzulğanın halk erkinligi tas bolğandan körgendi.
Artda bolşevik iktidarı (vlastı) begigenden sora,Ğapalawnu cırın kommunizm ideologiyağa kelişdirib, cigitligin-öhtemliginda klass kazawatha burub cazadıla. Üç kitabda da "Baylağa,biylege kacaw-karşçı cırla" degen bölümge saladıla Gapalawnu cırın. "Karaçay halk cırla" Moskva 1969 c, "Karaçaymalkar halk cırla" Nalçik 2001c., "Karaçaymalkar folklor" Nalçik 1996c. Bıllay cazıw aldawuknu süygen kommunist ideologiyadan kalğandı. Alay a Gapalaw klass kazawat etmegendi, carlı-bay deb ayırmağandı. Kommunistleden kalğan cırnı versiyası igi kesek türlendirilgen versiyadı.
 Büğün da süyüb cırlaydı karaçaymalkar halk Gapalawnu cırın. Bu cır büğünlükde da ariw, eski cırlarıbıznı biridi - öhtemlikge üretgen folklor cırıbız.Silpagarlani (Hasanlani atawuldan)  "Karaçay halk cırla" Moskva 1969c em "Karaçay-Malkar folklor" Nalçik 1996 c kitabladan versiya.

 Öksüz bolub ösgen ediñ, Gapalaw,
 Köb kıynlık körgen ediñ, Gapalaw.
 Karıwsuzğa nöger ediñ, Gapalaw
 Anasına cigit tuwğan Gapalaw
 Sen carlığa tayançak boluwçeñ
 Ala üçün söznü tawkel salıwçeñ.

  Karıwsuzlağa sen köpür salıwçeñ
 Anasına cigit tuwğan ,Ğapalaw!
 Carlı-karıwsuzla üçün küreşdiñ
 Alağa cer ülüş alama dediñ
 Toğuz kama kirib öldüñ,Ğapalaw,
 Anasına cigit tuwğan,Ğapalaw!
 Eki egeçiñi artha yetgeneñ,kelgeneñ.
 Karıwsuzlanı unutmağız-degeneñ,
 Anısına cigit tuwğan Gapalaw!  
 Stawatda küñe toğuz kazan kaynaydı,
 Can canınğa toğuz kama oynaydı.
 Oy,küñe toğuz kama cırlaydı,
 Anasına cigit tuwğan, Gapaplaw!
 Artha turmay, namısınğa uyalıb,
 Sermeşese kızıl kanña boyalıb.
 Toğuz kişi da can canıñan alıb.
 Anasına cigit tuwğan,Ğapalaw.
 Can almadıñ toğuzawlan tüyğünçün
 Can almadıñ toğuz kama kirginçin
 Cığılmadıñ toğuz kama tiyginçin,
 Anasına cigit tuwğan Gapalaw!
 Atañ cokdu közüñü cumarğa
 Anañ cokdu kan başıñı cuarğa
 Egeçiñ cokdu kuçaklab cılarğa
 Anasına cigit tuwğan Gapalaw!
 Otuñ kömüldü, eşigiñ cabıldı
 Carlı öksüz barı saña cılaydı,
 Çotçalada katınıñ kızlay kaladı
 Anasına cigit tuwğan Gapalaw!!
 Gapalaw  ("Karaçaymalkar halk cırla" Nalçik 2001 Otarlanı Omarnı versiyası)
 Caylıklanı koruy ketdi, hansboldu, oy,
 Carlı balam bu duniyadan tas boldu, oy, oy,
 Anasına cigit tuwğan Gapalaw!
 Stawtda tolu kazan kaynaydı, oy,
 Seni üsüñde toğuz a kazık oynaydı, oy, oy,
 Anasına cigit tuwğan Gapalaw!
 Ğapalawnu öltürdüle, soydula, oy,
 Caş katının aw tübünde koydula, oy, oy,
 Anasına cigit tuwğan Gapalaw!
 Stawatıñ cılan cırmaz mursadı, oy,
 Seni öltürgen İjalanı Musadı, oy, oy,
 Anasına cigit tuwğan Gapalaw!
Category: GENEL BÖLÜM | Added by: Assı (14-09-2009)
Views: 1263 | Comments: 1 | Tags: malkar, karaçay, gapalau | Rating: 0.0/0
Total comments: 0
avatar
Log In
Search

Copyright Başhüyük © 2024